همشهری کین و زندگی ‌ناآزموده سقراط

یک زندگی موهوم

پی‌رنگ اصلی «همشهری کین»، حول محور تحقیق در مورد معنای «رزباد» شکل می‌گیرد. در آخر معلوم می‌شود که هیچ‌یک از کسانی که «تامپسون» با آن‌ها مصاحبه می‌کند، قادر به ارائۀ توضیحی برای این کلمۀ اسرارآمیز نیستند. به‌عبارت‌دیگر، هیچ‌یک از این افراد که نزدیک‌ترین اشخاص به «کین» بوده‌اند، آن‌قدر به این ناشر نزدیک نبوده‌اند که آنچه به‌وضوح از اهمیت حیاتی در زندگی او برخوردار بوده است را درک کنند. ناشر، هیچ‌گاه باطن خود را برای کسی آشکار نکرده بود. علامت «ورودممنوع» که آن را در ابتدای فیلم مشاهده می‌کنیم، نه‌تنها نشانگر محدودۀ امارت «کین» است، بلکه نگرش ذاتی او نسبت به دوستان و جهان پیرامونش را نشان می‌‌دهد.
«کین»، به‌رغم رفتار و منش اجتماعی و وجهه‌ای که در مقام یک آدم مشهور داشت، یک انسان عمیقاً تنها بود. وقتی «کین» و «سوزان» برای اولین بار یکدیگر را می‌بینند، «کین» به او می‌گوید: «آدم‌هایی که تو می‌شناسی خیلی کمن و اونایی که من می‌شناسم خیلی زیاد. فکر می‌کنم ما هر دو تنهاییم.» جنس تنهایی «کین» با تنهایی «سوزان» فرق داشت: تنهایی «کین» یک وضعیت موقتی نبود که بشود آن را با پیدا کردن یک دوست و همراه مناسب جبران کرد. تنهایی «کین» یک وضعیت دائمی بود که در آن، هرگز به هیچ‌کس اجازه نمی‌داد خویشتن دفن‌شده در اعماق وجودش – همان پسربچۀ ناتوان و آسیب‌خورده – را ببیند. این درونی‌ترین خویشتن را او با دقت تمام پنهان کرده بود – حتی از خودش. به شکلی که «کین» هیچ‌گاه نمی‌دانست که کیست.
او، برای پنهان کردن نتیجه‌بخش روح زخمی و خون‌بار خود از جهان و نیز خودش، پرسونای اجتماعی ناشر قدرتمند و مرد تحسین‌شده از نگاه مردم را خلق کرد. او، حتی پس‌ازآنکه این پرسونای خارجی تا حد بسیار زیادی فروریخته بود و امپراطوری و کاخ عظیمش چیزی بیشتر از یک سلول خالی برایش نبود، از نگاه کردن به درون خود یا پذیرش وضعیت درونی خود امتناع می‌ورزید. «کین» درست تا زمان مرگش همچنان محکم به چیزهای محیرالعقول ظاهری و خارجی چسبیده بود. شاید تنها آخرین نگاه خیرۀ او به گوی شیشه‌ای، شمه‌ای از خود-شناسی موقتی را در او جلوه‌گر کرده باشد، هرچند این مسئله حتمی نیست.
کودک مجروح درون او، خویشتن واقعی «کین» بود، آن‌چنان مجروح که او هیچ‌گاه از آن حد بزرگ‌تر نشده بود. هر عمل بزرگ و متهورانه‌ای که «کین» در زندگی بزرگ‌سالی خود انجام می‌داد ناشی از جدایی غم‌انگیز او از مادر و دنیای کودکی‌اش بود. از لحظۀ این جدایی به بعد، تنها یک انگیزه در زندگی «کین» باقی‌مانده بود: پیدا کردن و ایمن کردن عشقی که گم کرده بود یا هرگز آن را نداشت – یا هر جایگزین نمادین دیگری برای این عشق. عطش سیری‌ناپذیر به این عشق مثل یک تهدید در زندگی ناشر جریان دارد و به چهره‌ای از او انسجام می‌بخشد که بدون آن جزئیات‌ شهرفرنگ‌گونۀ زندگی‌نامه‌اش، صرفاً وجوه و اپیزودهایی تصادفی در زندگی او رخ می‌نمودند. این توضیحی است برای میل حریص‌گونۀ او به خوراک و جثۀ تنومند همچنان رو به رشدش به‌اندازۀ کلکسیون وسواس‌گونه و بی‌معنایی که از آثار هنری تهیه‌کرده بود. این توضیحی است برای رابطۀ دردسرساز او با زنان و نیز دلایل غایی برای اقدامات و تعهدات ژورنالیستی و سیاسی مشکوک را از پردۀ ابهام بیرون می‌آورد.
«للاند» به «تامپسون» می‌گوید: «او برای رسیدن به عشق ازدواج کرد. برای همین بود که هر کاری می‌کرد. برای همین بود که وارد سیاست شد. انگار ما براش کافی نبودیم. اون می‌خواست تمام رأی‌دهنده‌ها هم دوستش داشته باشن. تنها چیزی که اون واقعاً از زندگی می‌خواست، عشق بود. این داستان چارلیه – این داستانیه که می‌گه اون چطور این عشق رو از دست داد. می‌دونید، مسئله اینه که اون عشقی نداشت که بده. البته اون چارلی کین رو دوست داشت، از صمیم قلب – و مادرش رو، فکر می‌کنم همیشه عاشق مادرش بود…»
«کین»، در طول سال‌های ملالت‌بار زندگی در «زانادو»، سعی کرده بود «سوزان» را با این ادعا که «من هر کاری می‌کنم، به خاطر عشقی که به تو دارم می‌کنم»، از عشق خود مطمئن سازد؛ اما او در جواب فریاد کشیده بود: «عشق! تو عاشق هیچ‌کس نیستی! من یا هر کس دیگه‌ای! تو می‌خوای که دیگران عاشقت باشن – این تمام چیزیه که تو می‌خوای!» به خاطر همین عدم توانایی در عشق ورزیدن بود که «کین» تصور می‌کرد مجبور است عشق و دوستی مردم را بخرد. «سوزان» یک‌بار دیگر: «تو هیچ‌وقت چیزی به من ندادی. تو همیشه سعی کردی من رو بخری تا چیزی بهت بدم. تو … مثل این می‌مونه که بهم رشوه می‌دادی! این کاریه که با هرکسی که تا حالا باهاش برخورد داشتی کردی. این‌که سعی کنی بهشون رشوه بدی!»
در سرتاسر زندگی «کین»، پول، جایگزین احساسات نابی بوده است که هیچ‌گاه در وجود او پرورش نیافته‌اند. قدرت انتزاعی پول جای ارتباطات احساسی مستقیم و یک حضور شخصی واقعی را در زندگی او گرفته بود. ازآنجاکه سرنوشت، «کین» را به‌اندازۀ کافی برای خرید هر چیزی که دلش می‌خواست ثروتمند ساخته بود، او هیچ انگیزه‌ای برای پرورش یک خویشتن اصیل یا یک زندگی واقعی برای خود نداشته است؛ پول همواره یک جایگزین حاضر و آماده و در دسترس بوده است. در یک‌لحظۀ نادر از خود-شناسی، وقتی کنترل بخش اعظمی از ثروت «کین» به‌واسطۀ سقوط سهام سال 1929 از دستش خارج شده بود، به «برنشتاین» و «تاچر» گفته بود: «اگر تا این حد ثروتمند نبودم، شاید مرد بزرگی می‌شدم. من همیشه روی اون قاشق نقره [کنایه از ثروت موروثی] بالا آوردم.»
انگیزۀ حریصانۀ «کین» برای اختصاص دادن هر چیزی به خودش، حتی نوع‌دوستانه‌ترین و آرمان‌گرایانه‌ترین مشغله‌های او را نیز از مسیر خود منحرف کرده بود. او نام «اینکوایرر» را «روزنامۀ مردم» گذاشته بود و برای مدتی، هرگاه گزارش‌هایش از اختلاس‌های مالی و فسادهای حاکم در رده‌های بالای جامعه پرده برمی‌داشت، به‌واقع با «وال‌استریت» و ارگان‌های بانفوذ و قدرتمند درگیر می‌شد؛ اما او واقعاً آن حامی مردمی نبود که به بودنش تظاهر می‌کرد و هرازگاهی به‌طور کامل به نقش مبهم خود واقف بود. یک‌بار در مشاجره‌ای که با «تاچر» داشت، گفته بود: «من ناشر اینکوایرر هستم؛ بنابراین این وظیفۀ منه – یه راز کوچیک رو هم اینجا برات لو می‌دم، افتخارم هم هست، اینکه اونجا ببینم که آدمای نجیب و سخت‌کوش این شهر طعمۀ چپاول یه گروه از دزدای دیوونۀ-پول نمی‌شن، خدا به دادشون برسه، اونا هیچ‌کسی رو ندارن که مراقب منافعشون باشه! یه راز کوچیک دیگه رو هم برات می‌گم آقای تاچر. فکر می‌کنم که من همون مردی‌ام که باید این کار رو بکنه.»
همین شکل حرف زدن بود که باعث شده بود «تاچر» بگوید که «کین» «کسی نیست جز یک کمونیست.» اما «تاچر» محافظه‌کار، کوته‌بین‌تر از آن بود که پیچیدگی‌ای که «کین» به نقش خود به‌عنوان حامی منافع طبقۀ کارگر داده بود را درک کند. این‌گونه بود که «کین» بیانیۀ به‌ظاهر نوع‌دوستانۀ خود را با اشاره به جنبۀ نفع شخصی در مبارزۀ پرسروصدای خود علیه ثروت‌اندوزی ادامه داد: «نگاه کنید، من پول و ملک دارم. اگر من از منافع قشر محروم جامعه دفاع نکنم، کس دیگری این کار را خواهد کرد – شاید شخصی که هیچ پول و ملکی ندارد و این خیلی بد خواهد بود.» به‌عبارت‌دیگر، «کین» می‌خواهد از منافع خاصی از حقوق قشر محروم جامعه در جهت دفاع از مایملک و امتیازات طبقات بالای جامعه در مقابل برخی اصلاح‌طلبان به‌راستی رادیکال دفاع کند، اصلاح‌طلبانی که شاید قصد دارند دارایی‌ها و حقوق رفاهی را یکجا منسوخ کنند. «کین»، مانند رئیس‌جمهور «روزولت» (که «اورسن ولز» به‌طورکلی او را می‌ستود) در دوران نیودیل*، حامی آینده‌نگر نظام سرمایه‌داری و نه یک مدافع کوته‌بین مثل «تاچر» محافظه‌کار، است؛ اما «کین» را به هیچ معنایی نمی‌توان رادیکالی دانست که می‌خواهد شاهد روزی باشد که محرومین جامعه سرنوشت خود را خود در دست بگیرند. به همین دلیل است که نقش خود را به‌عنوان رئیس بزرگ بسیار دوست دارد.

*NEW DEAL: یا سیاست جدید: برنامۀ توسعۀ اقتصادی فرانکلین روزولت پس از سال‌های بعد از بحران رکود بزرگ در آمریکا که در آن کمک به کشاورزی، بازنشستگی و بیمۀ بیکاری و غیره گنجانیده شده بود. م.

این موضوع در مشاجره‌ای که «کین» با «جد للاند» دارد، روشن می‌شود. «للاند» از ژست «کین» به‌عنوان مرد حامی مردم بیزار است به این دلیل که انگیزه‌های پنهانی او را احساس می‌کند. «للاند» به «کین» می‌گوید: «تو طوری راجع به مردم ایالات‌متحده حرف می‌زنی که انگار اون‌ها متعلق به تو هستن. وقتی متوجه بشی که اون‌ها این‌طور فکر نمی‌کنن، علاقه‌ت رو از دست میدی. تو جوری از اینکه باید حقوق اون‌ها رو بهشون داد حرف می‌زنی که انگار می‌تونی هدیۀ آزادی رو بهشون بدی. طبقۀ کارگر رو یادته؟ تو مرتب با تمام توان ازش دفاع می‌کردی. خوب، حالا این طبقۀ کارگر داره تبدیل به چیزی می‌شه که بهش می‌گن نیروی انسانی سازمان‌یافته و تو اصلاً از همچین چیزی خوشت نمیاد. گوش کن، وقتی مردمی که قبلاً در نظر تو محرومین جامعه بودن واقعاً دست‌به‌دست هم بدن، درنهایت تبدیل به چیزی بزرگ‌تر از … امتیازهای تو میشن و بعد، نمی‌دونم تو می‌خوای چه‌کار کنی … شاید با کشتی بری به یه جزیرۀ دورافتاده و اونجا برای میمون‌ها اربابی کنی.»